Telif Hakları ve İhlalleri Halinde Başvurulabilecek Hukuki Yollar

Telif hakları, kişinin her türlü fikri emeği ile meydana getirdiği eserler üzerinde hukuken sağlanan maddi ve manevi haklardır. Bu yazımızda başlıca, kişinin meydana getirdiği eser üzerindeki haklarını, telif hakkı korumasını ve telif hakkının ihlali hâlinde başvurulabilecek hukuki yolları inceleyeceğiz.

Telif Hakları bakımından koruma sağlanan eserler nelerdir?

Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında telif hakkı doğuran ve hukuken koruma sağlanan eserler şunlardır:

1. İlim ve Edebiyat Eserleri:

   1. Dil veya Yazı Yolu ile İfade Edilen Eserler

   2. Bilgisayar Programları (Yazılımlar)

   3. Sözsüz Sahne Eserleri

2. Bedii Vasfı Bulunmayan (Estetik niteliğin önemli olmadığı) Fotoğraflar, Teknik Çalışmalar, Mimari Projeler ve Maketler

3. Müzik Eserleri Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu, müzik eserlerini “Her nevi sözlü ve sözsüz bestelerdir.” şeklinde tanımlamıştır

4. Güzel Sanat Eserleri Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca resimler, heykeller, kabartmalar bu kapsamdadır.

5. Sinema Eserleri

6. İşleme ve Derlemeler Var olan bir eser üzerinde, asıl eser sahibinin hakkı saklı kalmak kışolouyla, düzenleme yahut derleme yapılarak ortaya çıkan eserler bu kapsamdadır.

Telif hakkının korunması nasıl sağlanır?

Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında korunan eserler, yönetmelik gereği tescili zorunlu olan sinema ve müzik eserleri ile bilgisayar oyunları hariç olmak üzere, yaratılmasıyla birlikte başvuruya gerek kalmaksızın kendiliğinden korunmaya başlar. Sayılanlar dışındaki eserler için telif hakkı başvurusu yapılmasına gerek olmasa da, ileride gerçekleşebilecek hak ihlalleri sebebiyle isteğe bağlı telif hakkı alınmasında fayda vardır.

Sinema ve müzik eserleri ile bilgisayar oyunlarında ise Fikir ve Sanat Eserlerinin Kayıt ve Tescili Hakkında Yönetmelik uyarınca telif hakkının tescili zorunludur. Görüldüğü üzere, diğer kategorilerde yer alan eserlerde telif hakkının tescili eser sahibinin haklarının korunması için bir araçken, sinema ve müzik eserleri ile bilgisayar oyunlarının telif haklarının tescil edilmesi aynı zamanda hukuki bir yükümlülüktür.

İsteğe bağlı telif hakkının tesciline ilişkin www.telifhaklari.gov.tr sitesinde yer alan başvuru otomasyonu yardımıyla başvuru yapılması mümkündür. Zorunlu telif hakkı başvuruları ise, İstanbul Telif Hakları ve Sinema Müdürlüğü aracılığıyla yapılabilmektedir.

Telif haklarının korunma süresi, eser sahibinin yaşamı devam ettiği sürece ve ölümünden itibaren 70 yıldır. Eser sahibinin tüzel kişi olması durumunda, koruma süresi aleniyet tarihinden itibaren 70 yıldır.

Telif Hakkının İhlal Halleri ve İhlaller Karşısında Başvurulabilecek Hukuki Yollar Nelerdir?

Eser sahibinin izni olmaksızın bir eserin umuma arz edilmesi, üzerinde değişiklik yapılması, çoğaltılması, yayılması ve benzeri eylemler telif haklarının ihlaline yol açabilecek faaliyetlerdir. Yalnız bu konuda hukukumuzda Yargıtay kararları ışığında ''adil kullanım'' ölçütleri yer almaktadır. Örneğin eserlerin kısa bir tanıtım içeriğinde küçük bir kısmının incelenmesi ve kazanç elde etmeye yönelik olmayan bazı şahsi kullanımlar ile paylaşımlar adil kullanım içerisinde değerlendirilerek eser sahibinin haklarını ihlal etmeyebilir. Ancak unutulmamalıdır ki adil kullanım sayılabilecek durumlar her somut olayın özelliğine göre farklı şekilde ele alınmalıdır.

Telif Haklarının İhlali Halinde Açılabilecek Davalar:

Tespit Davaları: Eser sahibi, eseri meydana getirenin kendisi olup olmadığı hakkında ihtilafların bulunması halinde eser sahibinin kendisi olduğunun tespitini mahkemeden isteyebileceği gibi, telif hakkını ihlal eden durumun varlığı ihtilaflıysa da tecavüzün tespitine ilişkin dava açabilir.

Tecavüzün ref’i davası: Tecavüzün ref'i davası, telif hakkı ihlalinin devam ettiği yahut hukuki sonuçlarının sürdüğü hallerde açılabilir. Hak sahibinin tecavüzün ref'i davası açması halinde mahkemece hak ihlalinin ortadan kaldırılması için gerekli tedbirler alınır. Bu davada amaç tecavüz eyleminin sona erdirilerek hak sahibinin daha fazla hak kaybına uğramasının önüne geçmektir.

Tecavüzün men’i davası: Tecavüzün men'i davası, telif hakkı ihlali oluşturacak eylemlerin gerçekleşme tehlikesinin bulunduğu hallerde, hak ihlali gerçekleşmeden önce açılabilir. Mahkeme bu halde, somut durumu inceleyerek hak ihlalinin önüne geçilebilmesi için gerekli tedbirleri alır.

Tazminat davaları: Hak sahibi, telif hakkının ihlali halinde uğradığı manevi hasarın giderilmesi adına manevi tazminat davası açabileceği gibi, manevi haklarına tecavüz, aynı zamanda maddi zarara yol açmış ve eylemi gerçekleştiren de kusurlu ise maddi tazminat talebinde de bulunulabilir.

Ceza Davalar: Başvurulabilecek hukuk davalarının yanı sıra, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu'nun 71. Ve 72. Maddelerinde, telif hakları korunan eserlere ilişkin hak ihlalleri gerçekleştiren kişilere ilişkin cezai yaptırımlar da öngörülmüştür. Unutulmamalıdır ki bu fiillere ilişkin cezai yaptırım ugulanabilmesi ve soruşturma ile kovuşturma başlatılabilmesi için şikayet şartı aranmakta olup, hukuk davası açılmasıyla kendiliğinden cezai yaptırım uygulanmaz.

Telif haklarının korunması ile mevcut ve muhtemel hak ihlallerine karşı hak sahiplerinin yargı organları önünde doğru temsil edilmesi ve hukuki haklarını bilmesi son derece önemlidir. Dolayısıyla, yargılama sürecinin doğru bir biçimde işlemesi ve tarafların hak kaybına uğramaması adına sürecin bir avukat eşliğinde ilerlemesinde fayda vardır.

İnternet sitemizde yer alan bilgiler Kurşun Hukuk & Danışmanlık tarafından, 1136 sayılı Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Elif Kurşun’a aittir.